Renowacja, przebudowa, myślenie przyszłościowe. Zbyt często w dzisiejszych czasach istniejące budynki są wyburzane w celu postawienia nowego na tym samym miejscu. Wobec faktu, że sektor budowlany odpowiada za ponad 40% globalnej emisji gazów cieplarnianych, wydaje się to staromodne. W wielu przypadkach bowiem dalsze użytkowanie, na przykład poprzez przebudowę, byłoby realną i rozsądną alternatywą.
Pięćdziesiąt lat temu The Club of Rome opublikował opracowanie zatytułowane "The limits to growth", w którym przedstawił całkiem realistyczną prognozę przyszłego rozwoju świata, w której bezbłędnie wskazuje na to, co jest w zasadzie oczywiste. Zasoby naszej planety są ograniczone, dlatego istnieje również wyraźna granica tak bardzo pożądanego wzrostu. Wtedy, na początku lat 70-tych, nikt tak naprawdę nie chciał tego słuchać. Świat był, przynajmniej dla jego części, na drodze do większego dobrobytu i bogactwa. Dziś wiemy, że dobrobytowi osiągniętemu w tamtych czasach towarzyszyło również nadmierne marnotrawstwo zasobów. Obrana wówczas droga była wygodna, dla wielu częściowo odurzająca. Zbyt piękna zatem, by chcieć zajmować się ewentualnym zbliżającym się końcem.
São Paulo, Brazylia - widok z powietrza na dach z basenem
Architektura: MMBB Architects, São Paulo, Brazylia
Zdjęcie: © Nelson Kon
Nowa kultura konwersji
Mniej więcej od czasów powstania The Club of Rome (nieformalna organizacja badająca problemy świata) co roku obliczany jest tłumacząc na polski Dzień Przekroczenia Ziemi, czyli dzień, w którym ludzkość zużyła wszystkie zasoby naturalne, jakie Ziemia może dostarczyć w ciągu roku. Rok 1970 był pierwszym rokiem, w którym dzień ten przypadł na 29 grudnia, a więc roczne zużycie przekroczyło zasoby. Tymczasem w 2022 roku dzień ten przypada globalnie na 28 lipca, w Niemczech nawet na 4 maja - niestety ze stałą tendencją rosnącą na kolejne lata.
Sektor budowlany, który ostatecznie odpowiada za dużą część światowych emisji gazów cieplarnianych, może jednak wnieść niezbędny i trwały wkład w zmianę sposobu wykorzystania zasobów. Zamiast burzyć budynki, które wydają się nie spełniać już obecnych standardów, aktualnej sytuacji rynkowej lub efektywnego i ekonomicznego wykorzystania i zastępować je nowym budynkiem, należy poświęcić więcej uwagi zabudowie w istniejących zasobach.
Winterthur, Szwajcaria
Zdjęcie: © Martin Zeller
Poszanowanie zasobów
Stwierdzenie, iż szara energia bijąca od istniejących, nie do końca chcianych budynków jest tak naprawdę złota jest w pełni uzasadnione, jeśli weźmiemy pod uwagę budowanie w kontekście niedoboru zasobów i emisji. Wykorzystanie istniejącego zasobu budowlanego do produkcji mniejszej ilości odpadów to podejście, które jest tak stare jak sama architektura. W ostatnich dekadach jednak niestety straciło sporo na znaczeniu. Reaktywacja tego, co już istnieje, miałaby ogromne znaczenie. Dotyczy to również zmiany typologii miasta i kraju. Duże domy towarowe coraz częściej znikają, wielopoziomowe parkingi i inne budynki infrastrukturalne stają się przestarzałe ze względu na nowe, zrównoważone koncepcje mobilności, a budynki sakralne i biurowce również dotknięte są pustostanami. Wszystko to stanowi wielką szansę, w której zmiany społeczne oferują potencjał dla nowych funkcji i typologii, z których wszystkie mogą być z szacunkiem włączone do "złotego" zasobu - i nadal być budowane w sposób, który chroni zasoby, jest przyjazny dla klimatu i tym samym ma obiecującą przyszłość.
Ośrodek psychiatryczny Caritas, Melle, Belgia; szklarnia, 2016
Architektura: architekci Jan De Vylder Inge Vinck / inge vinck jan de vylder architecten -
A JDVIV / IVJDV A + ETC (ab 2019); architecten de vylder vinck taillieu - A DVVT (bis 2019); BAVO collective - Gideon Boie
Zdjęcie: © Filip Dujardin
Lepsze budownictwo
Temu zakresowi tematów poświęcona jest wystawa "Nothing New" – czynna do 15 stycznia 2023 w niemieckim muzeum architektury w dzielnicy Ostend. Na wystawie zaprezentowano 24 sprytnie zrealizowane strategie twórczego radzenia sobie z istniejącą architekturą z całego świata, posortowane według obszarów konwersji, rozbudowy, dekonstrukcji, reaktywacji, odnowy miasta i wsi oraz budowania w budynku zabytkowym. Kolejno uwaga skupia się na siedmiu projektach we Frankfurcie nad Menem, które zostały zrealizowane lub których przyszłość jest wciąż niepewna, mimo ich architektonicznego potencjału rozwojowego.
Haus der Statistik, Berlin, Berlin, Niemcy. Projekt mający na celu zapobiegnięcie wyburzenia urzędu i przekształcenia go z inicjatywy różnych wspólnie działających podmiotów, 2019
Architektura: Teleinternetcafé + Treibhauslandschaftsarchitektur, Berlin + Hamburg, Niemcy; ZKB eG + raumlabor, Berlin, Niemcy
Zdjęcie: © Lena Giovanazzi
Były Telekom-Areal, Ostenda, Frankfurt nad Menem, Niemcy
Zdjęcie: © Moritz Bernoully
Przekład tekstu: Thomas Geuder