Wewnątrz Toronto Montessori School by Farrow Partners. © courtesy Farrow Partners
Architekt Tye Farrow jest wiodącym ekspertem w dziedzinie łączenia neuronauki z otoczeniem architektonicznym. Jego projekt w szkole Montessori w Toronto pokazuje, jak przekonująco nasze otoczenie może nas pozytywnie kształtować, zarówno fizycznie, jak i psychicznie.
W październiku 2021 r. w USA wybuchł skandal, kiedy architekt konsultant Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara zrezygnował z pracy, protestując przeciwko planowi 11-piętrowego akademika porównywanego do więzienia. Plan ten, ufundowany przez miliardera Charlesa Mungera, ujawnił rzędy maleńkich, pozbawionych okien pokoi, zdanych wyłącznie na sztuczne światło i mechaniczną wentylację. Architekt nazwał propozycję destrukcyjnym eksperymentem społecznym i miejscem, które jest nie do przyjęcia dla architekta, rodzica i człowieka.
Plan piętra Munger Hall, 11-piętrowego akademika na Uniwersytecie Kalifornijskim, który pomieści 4 500 studentów w pokojach bez okien.
© USBS
Przy tak dużym rozmachu w sferze komfortu przestrzeni - wyniesionym na nowe poziomy od czasu rozpoczęcia COVID, przygnębiające jest to, że powstają mega projekty takie jak ten. Przecież liczne badania dowiodły, że nawet skromne udogodnienia, takie jak balkon czy okno wychodzące na ogród, mogą przynieść wymierne korzyści psychiczne i fizyczne. W tym zmniejszyć poziom stresu i nudy, które mogą prowadzić do depresji i chorób.
W Toronto, inny nowo ukończony budynek kampusu przyjmuje dokładnie odwrotne podejście niż pozbawiony okien kalifornijski akademik. Jego skala, forma i materiał opierają się na wzmacnianiu neurologicznego i psychologicznego wpływu studentów i wykładowców, którzy z niego korzystają. Innymi słowy, jego dobrze oświetlony i przestronny układ jest ukierunkowany na zdrowie fizyczne, jak również stymulację poznawczą i szczęście psychiczne.
Projekt zlokalizowany w Richmond Hill, rozszerza istniejący budynek Toronto Montessori School, dodając łagodną bryłę w kształcie litery U, aby utworzyć obejmujące wejście. Wewnątrz korytarze rozchodzą się w obu kierunkach od centralnego atrium, lokalizując łazienki, salę konferencyjną, szatnie i pomieszczenia biurowe dla administracji.
“Kiedy wprowadzasz krzywiznę, wprowadzasz ciekawość tego, co jest za rogiem" - mówi Farrow.” © courtesy Farrow Partners
Do najbardziej efektownych cech należy nachylony sufit wsparty na serii odsłoniętych półkolistych łuków. Ustawiona pod dramatycznym kątem linia dachu wznosi się na dwie kondygnacje, by spotkać się z zakrzywioną szklaną ścianą, na której znajduje się rząd dużych trójkątnych form przypominających żagle, wychodzących na dziedziniec i zagajnik brzozowy.
Większość architektów zna korzyści, jakie natura może wnieść do projektu, czy to w postaci nieprzefiltrowanego światła, świeżego powietrza, czy też wyeksponowanych surowców takich jak drewno czy kamień. Ten projekt oferuje te cechy, ale wykracza poza to, co często opisuje się jako biofilię - projektowanie, które wprowadza naturę do środowiska budowlanego. Zamiast tego, architekt Tye Farrow, który posiada tytuł magistra w dziedzinie neuronauki stosowanej w projektowaniu architektonicznym, jest zainteresowany połączeniem kropek pomiędzy tym, jak przestrzeń może wpływać na nasz umysł i rozszerzać nasze poczucie pewności, radości, wyobraźni i optymizmu.
Stworzył on termin "pozytywna niejednoznaczność", aby wyróżnić projekt, który zwiększa zdolności umysłowe poprzez dynamikę przestrzenną i rozpoznawanie złożonych wzorów. W przypadku nowej rozbudowy, kilka elementów wyłamuje się ze zwykłej siatki. Na przykład odsłonięte belki konstrukcyjne z wieloma węzłami stanowią nieoczekiwaną kombinację krzywych i trójkątów, które początkowo wydają się chaotyczne, dopóki oko nie zacznie rozpoznawać powtarzających się wzorów. Podobnie, plan piętra w kształcie półksiężyca dodaje kolejną wizualną przerwę od typowego prostego korytarza. "To, co nasz umysł lubi, to różnice" - mówi Farrow. "Nasze oczy i mózgi są zaprogramowane tak, aby szukać przewidywalności, i łatwo przyciągają nas linie proste i kąty proste. Ale gdy wprowadzisz krzywą, wprowadzasz ciekawość, co jest za rogiem."
Budynek pozwala na ciągłą świadomość sezonowych rytmów i wzorców pogodowych. © courtesy Farrow Partners
Światło odgrywa kluczową rolę. Farrow opisuje nowe skrzydło jako nastrojowe. W niektórych porach dnia kratownice rzucają głębokie cienie, które dają efekt gałęzi drzew. Dzięki naturalnemu światłu wpadającemu z różnych stron, istnieje świadomość sezonowych rytmów i wzorców pogodowych. "Nasze umysły są stymulowane przez porównywanie i kontrastowanie", mówi. Dlatego studenci i wykładowcy nieustannie czytają pomieszczenie i angażują swoje zmysły w ciągle zmieniające się warunki, do tego stopnia, że można odnieść wrażenie, że przestrzeń żyje.
Pozytywna niejednoznaczność jest tylko jednym z rozdziałów większej dziedziny badań, w której Farrow jest obecnie wiodącym światowym ekspertem. Określany mianem cause health (lub salutogenem w sensie medycznym to odwrotność patogenu), on i jego firma przyglądają się temu, jak środowisko zabudowy może angażować i wzbogacać społeczeństwo poprzez rozpatrywanie projektu przez różne soczewki. Na przykład, czy budynki mogą być hojne? Albo, co sprawia, że ulica, miasto lub miasteczko są autentyczne, a przez to promieniują poczuciem zaufania, odporności i ważności?
Jeśli brzmi to trochę tak, jakbyśmy rozmawiali raczej o ludziach niż o budynkach, to pod wieloma względami cause health jest właśnie tym - myśleniem o architekturze poza jej funkcjonalnymi usługami i w kierunku jej potencjału, który sprawia, że czujemy się witalni i połączeni, bardziej jak przyjaciele i rodzina niż martwe przedmioty.
Dla Farrowa, zdrowie jest ostatecznym testem dla dobrego projektu. A my jeszcze nie jesteśmy w tym miejscu. "W tej chwili architektura jest zainteresowana zdrowiem ekologicznym", mówi. Branża skupia się na tym, aby budynki były bardziej wydajne dzięki takim rozwiązaniom jak panele słoneczne i budownictwo drewniane. "Ale jesteśmy istotami osadzonymi w środowisku. Powinniśmy patrzeć na wszystkie aspekty zdrowia, w tym społeczny, fizyczny i psychiczny."
Przekład tekstu: Catherine Osborne