Zawsze można inaczej. Nie ma wątpliwości, że architektura w tych szczególnych czasach powinna wziąć odpowiedzialność i poszukiwać rozwiązań, które zniwelują degradację środowiska naturalnego. Oznacza to zarówno wybieranie odpowiednich materiałów konstrukcyjnych, wypełniających i wykończeniowych, jak i stosowanie energooszczędnych technik i technologii w zakresie materiałów, ukształtowania budynku i metod realizacji. Jest jeszcze jedna droga, której wybór może okazać się jedną z najlepszych jaką budownictwo może przynieść naszej Planecie i choć brzmi abstrakcyjnie, i zaprzecza idei budownictwa, to jednak daje szasnę na otwarcie nowego rozdziału – zaprzestanie budowania.
Autor: Anna Domin
Slodka historia i nowy początek
Rewitalizacja Cukrowni Żnin, jest dowodem na to, że zaprzestanie budowania jeśli możliwe i może być drogą do tworzenia czegoś nowego, pięknego i ważnego. Prace nad rewitalizacją cukrowni rozpoczęły się w 2016 roku na zlecenie Arche S.A. Przez 4 lata, pod przewodnictwem Marka Bulaka i Piotra Grochowskiego, oraz Katarzyny Grochowskiej nad obiektem pracowało w sumie 32 architektów z 4 pracowni – Bulak Projekt, Less is core, Mili Młodzi Ludzie oraz MIXD. Dzięki synergicznej pracy i dużej świadomości współpracujących ze sobą zespołów, udało się stworzyć wyjątkowe miejsce z rzeczy zastanych.
Wiemy, jak ogromna odpowiedzialność spoczywa na architektach i projektantach w związku z kryzysem klimatycznym. Nasz branża jest odpowiedzialna za znaczącą część globalnej emisji CO2. Dlatego staramy się wprowadzać do architektury zasadę 3R- reduce, reuse, recycle. – komentuje Wojciech Kolęda, architekt Less is core.
Poskładać od nowa
Nie sztuką jest postawić kolejny budynek, nie sztuką jest burzyć i zaczynać wszystko od nowa, prawdziwą sztuką i dowodem największych umiejętności jest wykorzystanie tego, co już i tak zdążyliśmy pobudować. Przyglądając się architekturze wielkich miast łatwo można zauważyć, jak wiele budynków stoi pozbawionych życia i planu. Takim budyniem wyzwaniem były budynki po dawnej Cukrowni, która prosperowała od 1894 do 2004 roku. Przez lata żnińska fabryka cukru była największym pracodawcą w regionie, początkowo produkując jedynie cukier surowy. W 2004 roku nastąpiło wygaszenie produkcji w Cukrowni Żnin, co spotkało się z licznymi protestami społecznymi. Niemniej jednak, w magazynach Cukrowni wciąż przechowywano: cukier z Kruszewa oraz melasę z Kruszwicy.
W 2015 roku grupa Arche S.A. zakupiła Cukrownię i w 2016 roku rozpoczęła przekształcanie fabryki w obiekt konferencyjno-wypoczynkowo-gastronomiczny. Kiedy architekci zaczynali prace, większość budynków składających się na zespół fabryczny cukrowni była w katastrofalnym stanie. Ubytki w dachu, woda penetrująca ściany i stropy, fragmenty konstrukcji wycięte przez złomiarzy. Pierwszym działaniem było zabezpieczenie budynków oraz zgromadzenie i waloryzacja wszystkich elementów fabryki, które mogły zostać ponownie użyte w trakcie rewitalizacji. Zebranych zostało: 200 lamp, 120 szaf bhp i instalacyjnych, 1 200 kg rur stalowych, 400 m2 desek drewnianych, 850 worków po cukrze, wykorzystanych później jako ekrany wygłuszające w sali konferencyjnej.
Najważniejszym założeniem konserwatorskim było pozostawienie architektury budynku w jak najbardziej oryginalnym kształcie, co udało się osiągnąć, dodając tylko to, co niezbędne do spełnienia wymagań projektowych i funkcjonalnych. Nowe konstrukcje pojawiały się tylko tam, gdzie było to potrzebne, często jako dodatkowe podparcie istniejącej konstrukcji, a nie jako zamiennik.- podsumowuje Wojciech Kolęda, architekt z Less is core.
Project Cukrowni Żnin pokazał, że ponowne wykorzystanie złożonych struktur architektonicznych jest możliwe, opłacalne i konieczne. Tylko do tej pory, nowo powstałe miejsce zdobyło wiele nagród i nominacji, w tym tę najważniejszą dla architektów nominację do European Union Prize for Contemporary Architecture – Mies van der Rohe Award. Ponadto realizacja zdobyła nagrodę roku SARP w kategorii "Architektura w przestrzeni dziedzictwa", nagrodę dziennika „Rzeczpospolitej" w ramach „Real Estate Impactor" w kategorii „Obiekt wnoszący nową wartość dla mieszkańców", 1 miejsce w konkursie na ''Hotel z Pomysłem'' organizowany przez najstarsze czasopismo branży hotelarskiej ''Hotelarz'', a także European Property Awards 2021 w kategorii - Commercial Renovation/Redevelopment.
Finalnie, architektom udało się przystosować dawną cukrownię do pełnienia nowych funkcji, tchnąć życie tam, gdzie wydawało się to niemożliwe. Dzięki odważnym decyzją inwestora i połączeniu wizji architektów Cukrownia Żnin nie tylko odzyskała swoją historię, ale przede wszystkim otworzyła nowy rozdział dla turystyki tego miejsca i dla mieszkańców pobliskich okolic.
Wszystkie zdjęcia: Cukrownia Żnin © ONI Studio