W obliczu ciągłych przemian zachodzących we współczesnych miastach, przestrzenie publiczne oraz architektura miejska nabierają coraz większego znaczenia, zwłaszcza jeśli chodzi o integrację różnych grup społecznych. Od zawsze obiekty przestrzeni publicznej pełniły kluczową rolę w kształtowaniu i zarządzaniu tkanką miejską. Jednak dzisiaj, w dobie dynamicznych zmian urbanistycznych i zmieniających się funkcji miast, to właśnie ośrodki kultury formują strukturę miasta i wprowadzają nowe funkcje do życia społeczności miejskiej. W ciągu ostatnich dekad, dzięki rosnącej świadomości na temat znaczenia przestrzeni publicznych dla społeczności lokalnych, wiele miast na świecie zintensyfikowało wysiłki na rzecz tworzenia bardziej otwartych, dostępnych przestrzeni miejskich, które mają szansę aktywizować społeczeństwo. To podejście odzwierciedla zmieniające się priorytety w kierunku bardziej zrównoważonego i inkluzywnego rozwoju miejskiego.
Autor: Anna Domin
W obliczu współczesnych wyzwań, projektowanie obiektów kulturalnych wymaga odejścia od koncepcji izolacji na rzecz tworzenia otwartych, przystępnych miejsc. Takie przestrzenie, zamiast stanowić bastiony, na nowo zapraszają do dialogu i współdziałania, stając się integralną częścią miejskiego krajobrazu. Do takich obiektów osadzonych w przestrzeni miejskich z pewnością możemy zaliczyć budynek nowej sali koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Jastrzębiu Zdroju, zaprojektowany przez pracownię SLAS Architekci, Aleksandra Bednarskiego i Mariusza Komrausa.
To obiekt, który harmonijnie łączy w sobie odwagę w doborze materiałów z innowacyjnością rozwiązań architektonicznych, tworząc miejsce o unikalnym charakterze. Masywna bryła budynku, wyróżniająca się swoim imponującym rozmiarem, równocześnie emanuje subtelnością i elegancją, przyciągając uwagę i stając się nowym punktem orientacyjnym miasta. Wykorzystanie materiałów nawiązujących do przemysłowego dziedzictwa miasta, w połączeniu z nowoczesnym, minimalistycznym designem, podkreśla kontekst miejsca oraz aspiracje zmierzające ku przyszłości. Podstawowym celem urbanistycznym projektu było właściwe ułożenie relacji między głównymi elementami funkcjonalnymi budynku, takimi jak: sala koncertowa, foyer, szkoła oraz przestrzeń publiczna. Nowo powstała sala koncertowa została zaprojektowana w taki sposób, aby nie tylko zaspokajać konkretne potrzeby programowe, ale także przekształcać istniejącą przestrzeń, nadając jej nowy, wielowątkowy i publiczny charakter.
- Projekt jest wynikiem przemyślanych analiz urbanistycznych oraz wpływów otoczenia. Szczególnie zwracaliśmy uwagę na dualny, zdrojowo-przemysłowy kontekst miejsca. Ponadto ze względu na ograniczoną przestrzeń samej działki, niezbędne było zaprojektowanie budynku, który przylega do systemu komunikacyjnego. Wszystkie te aspekty - lokalizacja, funkcjonalność i interakcja z otoczeniem - miały decydujący wpływ na ostateczny wygląd obiektu. Nie było to jedynie wynikiem naszej artystycznej inicjatywy, ale przede wszystkim efektem procesu projektowego osadzonego w rzeczywistych potrzebach i kontekstach urbanistycznych. – komentuje architekt, Aleksander Bednarski.
- W naszym podejściu do projektowania kładziemy nacisk na tworzenie przestrzeni, która nie tylko odpowiada na potrzeby użytkowników ale wpisuje się w kontekst miejski. Prowadzone przez nas analizy mają charakter wielowymiarowy i skupiają się na różnorodnych aspektach użytkowania oraz integracji z otoczeniem. Odrzucamy dążenie do spektakularności na rzecz subtelniejszych, ale równie znaczących interwencji architektonicznych.- dodaje Mariusz Komraus architekt z pracowni SLAS.
Budynek wyróżnia się nowoczesną, minimalistyczną formą, osiągniętą dzięki zastosowaniu przemysłowej blachy elewacyjnej. Ten prosty, a zarazem innowacyjny wybór materiału nadaje obiektowi charakterystyczny wygląd, który przyciąga uwagę przechodniów. Blacha, wybrana ze względów praktycznych, zapewnia nie tylko estetykę, ale także trwałość i odporność na uszkodzenia, co czyni ją idealnym rozwiązaniem dla budynków użyteczności publicznej. Ponadto aspekt estetyczny pasuje do funkcji budynku, ma się wyróżniać w otoczeniu i przyciągać uwagę swoją niecodzienną prezencją i rolą jaką pełni.
- Interesujące dla nas było to, jak ten materiał pozwala nam na subtelne wplecenie otoczenia w elewację budynku. Ponadto, wybór tego materiału był kierowany także względami ekonomicznymi. Okazało się, że jest on cenowo przystępny, w niektórych przypadkach nawet tańszy niż alternatywne rozwiązania, takie jak klinkier, przy czym oferuje podobne, jeśli nie lepsze, właściwości w zakresie odporności na akty wandalizmu. Jego przemysłowy charakter sprawia również, że jest stosunkowo łatwy w montażu. – komentuje Aleksander Bednarski, z pracowni SLAS.
Użycie blachy elewacyjnej z falistą, lustrzaną strukturą nie tylko neutralizuje wizualnie masę budynku, ale również wzbogaca go o detal. Ta struktura, mimo że odbija otoczenie, wprowadza „deformacje”. Poprzez takie odbicia i refleksje, budynek w subtelny sposób wchodzi w interakcję z otoczeniem, tworząc rodzaj dialogu nie przez dosłowność , ale poprzez zniekształcone odzwierciedlenie otoczenia.- dodaje Mariusz Komraus architekt z pracowni SLAS.
Witryny okazują się być jednym z kluczowych elementów projektu, szczególnie z powodu ich roli w łączeniu nowo rozbudowanej części z istniejącym kompleksem szkolnym i ulicą. Dodatkowo pełnią one również funkcję komunikacji z otoczeniem zewnętrznym niejako zapraszając przechodniów do interakcji. Stanowią swoistą bramę do przestrzeni foyer, która w przyszłości ma stać się centrum aktywności artystycznej.
- Znajdziemy tu kawiarnię, która stanowi miejsce spotkań i relaksu, ale czasowo jest wykorzystywana również jako regionalna galeria prac artystycznych. Ta wielofunkcyjność sprawia, że okna działają nie tylko jako element doświetlenia wnętrza ale również jako witryna integrująca obiekt się z otoczeniem. W ten sposób przechodnie mogą zobaczyć życie i aktywność budynku. - komentuje Mariusz Komraus architekt z pracowni SLAS.
- Wielofunkcyjne wykorzystanie przestrzeni wewnętrznej budynku, która może adaptować się do różnych potrzeb użytkowników, podkreśla elastyczność i otwartość architektury na różnorodne formy aktywności. Takie decyzje projektowe przyczyniają się do tworzenia przestrzeni, które żyją razem z miastem i jego mieszkańcami, oferując im na co dzień realne korzyści.- dodaje Aleksander Bednarski, z pracowni SLAS.
Co interesujące, a może nie być oczywiste na pierwszy rzut oka, to fakt, że nowa sala jest de facto rozbudową szkoły. Elementem łączącym oba budynki jest łącznik umieszczony niezwykle dyskretnie pod schodami, co tworzy fizyczne, ale subtelnie ukryte połączenie między nową a starą strukturą. Zamiarem architektów było również zachowanie odrębności każdego z budynków, pozwalając im na posiadanie własnych, wyraźnie zdefiniowanych stref. Zdecydowano się również na reorganizację układu komunikacyjnego wokół budynków. Wprowadzenie nowej bramy wejściowej pomiędzy dwoma obiektami stanowi symboliczne i funkcjonalne połączenie, ułatwiając dostęp i tworząc nowy punkt orientacyjny dla użytkowników. Nowy plac, nie tylko pełni funkcję reprezentacyjną, ale staje się także miejscem spotkań, rekreacji i odpoczynku, uzupełnionym o przeprojektowany zielony skwer.
- Usunięcie ogrodzenia wokół szkoły było jednym z naszych kluczowych działań, mających na celu otwarcie instytucji na potrzeby społeczności lokalnej. Ten krok symbolizuje nasze zaangażowanie w tworzenie przestrzeni publicznych, które są dostępne i funkcjonalne nawet poza godzinami działalności danej instytucji. Taka filozofia projektowania jest wpisana w każde nasze przedsięwzięcie, o ile tylko warunki na to pozwalają. Takie podejście sprawia, że przestrzenie te mogą służyć miastu i jego mieszkańcom w pełniejszy sposób, wspierając dynamikę życia społecznego. - komentuje Mariusz Komraus architekt z pracowni SLAS.
- Realizacja tej idei w praktyce może przyjmować różne formy, nawet tak drobne jak stworzenie małego skweru z ławkami. Mimo swojej pozornej prostoty, takie miejsca odpoczynku mają ogromne znaczenie dla lokalnej społeczności, pozwalając na chwilę relaksu w bezpiecznej przestrzeni publicznej. Widok odpoczywających na nich osób, szczególnie starszych, których życie społeczne często ogranicza się do najbliższych miejsc, jest dla nas dowodem wartości i sukcesu projektu.- dodaje Aleksander Bednarski, z pracowni SLAS.
W przypadku sali koncertowej zdecydowano się na zastosowanie betonu ze względu na doskonałe właściwości konstrukcyjne, akustyczne i estetyczne. Ze względów ekonomicznych zrezygnowano z dodatkowych okładzin akustycznych, pozostawiając żelbet barwiony farbą laserunkową jako wykończenie głównego wystroju akustycznego sali oraz pozostałych ścian w budynku. Poszukiwanie kompromisu ekonomicznego w rezultacie przyczyniło się do uzyskania wizualnej spójności poprzez wykorzystanie motywu falistych wzorów, które pojawiają się na elewacji, w sali foyer i w sali koncertowej.
Oficjalne otwarcie sali koncertowej oraz nadanie imienia Patrona miało miejsce 3 marca 2022 roku podczas uroczystego koncertu z okazji Jubileuszu 30-lecia szkoły. Sala koncertowa charakteryzuje się imponującymi parametrami, obejmującymi 15 500 metrów sześciennych kubatury, 30 metrów długości i 29 metrów szerokości, z widownią na 362 osoby. Eksperci w dziedzinie akustyki określają salę mianem małego "NOSPR-a" ze względu na jej doskonałe właściwości dźwiękowe, nad którymi czuwał konsultant akustyczny, Andrzej Kłosak z Politechniki Krakowskiej. Do tej pory, projekt został uhonorowany szeregiem prestiżowych nagród, w tym Nagrodą w kategorii OBIEKT oraz Grand Prix konkursu Architektura Roku Województwa Śląskiego 2022, Główną Nagrodą Marszałka Województwa Śląskiego Jakuba Chełstowskiego w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną Województwa Śląskiego 2022, Nagrodą Roku SARP 2022 w kategorii: budynek kultury oraz Grand Prix (ex aequo), Nagrodą Internautów Nagrody Architektonicznej 2021 tygodnika Polityka oraz Nominacją do nagrody Mies van der Roche Award 2023. To właśnie te wyróżnienia są najlepszym potwierdzenie doskonałości i znaczenia budynku dla polskiej architektury i urbanistyki.
© wszystkie zdjęcia: Jakub Certowicz